![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_TLDXggPjAzsaon4XxkyyzIuz6p1wXogWU-uE3Kl9afZY3ASNXXwFMFOei37e6NE8VP0xOTkn3YwuN_5ncpfwqQ8vdi_XMdxwm0nM7cPSK5vyXBVLw3jAYHW711eE14jrA51qNiO6BgP5/s400/logo.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhUMsrk6JpsvRylvdTmTuLv_CtazcgLJXEVUAfOlJCYKF3YXkd-m0a9i3Q-NbNiiGv_FqcTRGjgvKY6YcLHP06515svXUq7CjQFzz4anAvI8DSyJlNSLb2tA075Gn43RddF5jXIqTTirg7P/s640/GetContent.jpg)
El Poqomchi en San Cristóbal
Verapaz
San Cristóbal Verapaz
| |
Ciudad de Guatemala | |
San Cristóbal VerapazLocalización de San Cristóbal Verapaz en Guatemala | |
País | Guatemala |
• Departamento | Alta Verapaz |
Ubicación | 15°21′54″N 90°28′45″OCoordenadas: 15°21′54″N 90°28′45″O (mapa) |
• Altitud | 1,393 msnm |
• Distancia | de la cabecera 23 km |
Superficie | 192 km² |
Municipio | Municipios de Guatemala |
Fundación | 1565 |
Fecha de creación | 14 de agosto |
Población | 54,704 hab. (Censo de Población 2008) |
• Densidad | 284 (aprox) hab./km² |
Español Poqomchi' | |
Alcalde (2012-2016) | Julio Romeo Surám Chun |
Fiestas mayores | 25 de julio |
Patrón | Santiago Apóstol |
Patrona | Santa Ana de Nazaret |
San Cristóbal Verapaz es un municipio de Alta Verapaz, localizado en la República de Guatemala.
Se encuentra aproximadamente a 29 km de la Ciudad de Cobán y a unos 210 km de la Ciudad
de Guatemala. Pertenece al territorio lingüístico Poqomchi'.1San Cristóbal en los siglos XVII y XVIII era la entrada a Alta Verapaz por el Occidente, lo que dio mucho desarrollo al municipio. Comercializaban con pueblos de Occidente, utilizando el Cacao como moneda. Los caciques de Caccoh, encabezaban por Pedro Bathaan aceptaron la enseñanza cristiana por parte de Fray Juan de la Torre. Tiene más ó menos el mismo tiempo de fundación de su vecino municipio Cobán.
San Cristóbal aparece en un relato del 7 de diciembre de 1574. En la Constitución Política de Guatemala, promulgada por asamblea legislativa del 11 de octubre de 1825, se menciona al poblado como perteneciente al circuito de Cobán. Por Acuerdo gubernativo del 28 de enero de 1932 la cabecera municipal fue elevada a la categoría de Villa. A la villa se le conoce como "La Pupila del Cielo".Entre las más destacables atracciones que encierra este municipio es su laguna de Chichoj que esta a la orilla del pueblo y el parque Petencito. El municipio tiene un área aproximada de 190 km². Colinda al norte con Cobán (A.V.); al este con Cobán y Santa Cruz (A.V.); al sur y oeste con Uspantán, (Quiche)
Descendencia.
El idioma poqomchi’ proviene del tronco protomaya oriental, de la rama linguistica k’iche mayor y del grupo linguistico Poqom. Palabras Español Poqomchi’ mama Tutb’ees papa ajawb’eesHija ixq’unb’ ees hijo ak’unb’ees comida k’uxb’al agua ha’ Dios AjawFrases Español Poqomchi Buenos dias K’aleen buenas tardes ¿Nik’ wach ¿Como estas? ¿Chih inkin? Te quiero Tiwaaj
Extensión.
El poqomchi y poqomam y son descendientes de un mismo árbol: el nim poqom o poqom maya. Este último tuvo un centro principal llamado Tzaq Chuitinamit Poqoma. La presencia violenta de los quiché ahora se conoce como achi'es, fue la principal causa de la dispersión de la poqom pueblo maya y la división en dos pueblos iguales, pero diferentes: el "poqomchí" y "poqomam".
TUSB’AL | TUSAJL | B’IHAJL |
NÚMEROS EN POQOMCHI
1º. | Peet | Primero |
2º. | Rukab’ | Segundo |
3º. | Roox | Tercero |
4º. | Rukaaj | Cuarto |
5º. | Roo’ | Quinto |
6º. | Ruwaaq | Sexto |
7º. | Ruwuuq | Séptimo |
8º. | Ruwaxaaq | Octavo |
9º. | Rub’eleej | Noveno |
10º. | Rulaaj | Décimo |
11º. | Rujunlaaj | Undécimo |
12º. | Rukab’laaj | Duodécimo |
13º. | Rooxlaaj | Décimo tercero |
14º. | Rukajlaaj | Décimo cuarto |
15º. | Ruho’laaj | Décimo quinto |
16º. | Ruwaqlaaj | Décimo sexto |
17º. | Ruwuqlaaj | Décimo séptimo |
18º. | Ruwahxaqlaaj | Décimo octavo |
19º. | Rub’elejlaaj | Décimo noveno |
20º. | Rujunk’ahl | Vigésimo |
TUSB’AL | TUSAJL | B’IHAJL |
21º. | Peet rukab’k’ahl | Vigésimo primero |
22º. | Rukab’ rukab’k’ahl | Vigésimo segundo |
23º. | Roox rukab’k’ahl | Vigésimo tercero |
24º. | Rukaaj rukab’k’ahl | Vigésimo cuarto |
25º. | Roo’ rukab’k’ahl | Vigésimo quinto |
26º. | Ruwaaq rukab’k’ahl | Vigésimo sexto |
27º. | Ruwuuq rukab’k’ahl | Vigésimo séptimo |
28º. | Ruwaxaaq rukab’k’ahl | Vigésimo octavo |
29º. | Rub’eleej rukab’k’ahl | Vigésimo noveno |
30º. | Rulaaj rukab’k’ahl | Trigésimo |
31º. | Rujunlaaj rukab’k’ahl | Trigésimo primero |
32º. | Rukab’laaj rukab’k’ahl | Trigésimo segundo |
33º. | Rooxlaaj rukab’k’ahl | Trigésimo tercero |
34º. | Rukajlaaj rukab’k’ahl | Trigésimo cuarto |
35º. | Ruho’laaj rukab’k’ahl | Trigésimo quinto |
36º. | Ruwaqlaaj rukab’k’ahl | Trigésimo sexto |
37º. | Ruwuqlaaj rukab’k’ahl | Trigésimo séptimo |
38º. | Ruwahxaqlaaj rukab’k’ahl | Trigésimo octavo |
39º. | Rub’elejlaaj rukab’k’ahl | Trigésimo noveno |
40º. | Rukab’k’ahl | Cuadragésimo |
TUSB’AL | TUSAJL | B’IHAJL |
41º. | Peet roxk’ahl | Cuadragésimo primero |
42º. | Rukab’ roxk’ahl | Cuadragésimo segundo |
43º. | Roox roxk’ahl | Cuadragésimo tercero |
44º. | Rukaaj roxk’ahl | Cuadragésimo cuarto |
45º. | Roo’ roxk’ahl | Cuadragésimo quinto |
46º. | Ruwaaq roxk’ahl | Cuadragésimo sexto |
47º. | Ruwuuq roxk’ahl | Cuadragésimo séptimo |
48º. | Ruwahxaaq roxk’ahl | Cuadragésimo octavo |
49º. | Rub’eleej roxk’ahl | Cuadragésimo noveno |
50º. | Rulaaj roxk’ahl | Quincuagésimo |
51º. | Rujunlaaj roxk’ahl | Quincuagésimo primero |
52º. | Rukab’laaj roxk’ahl | Quincuagésimo segundo |
53º. | Rooxlaaj roxk’ahl | Quincuagésimo tercero |
Rukajlaaj roxk’ahl | Quincuagésimo cuarto |
55º. | Ruho’laaj roxk’ahl | Quincuagésimo quinto |
56º. | Ruwaqlaaj roxk’ahl | Quincuagésimo sexto |
57º. | Ruwuqlaaj roxk’ahl | Quincuagésimo séptimo |
58º. | Ruwahxaqlaaj roxk’ahl | Quincuagésimo octavo |
59º. | Rub’elejlaaj roxk’ahl | Quincuagésimo noveno |
60º. | Roxk’ahl | Sexagésimo |
TUSB’AL | TUSAJL | B’IHAJL |
61º. | Peet rukajk’ahl | Sexagésimo primero |
62º. | Rukab’ rukajk’ahl | Sexagésimo segundo |
63º. | Roox rukajk’ahl | Sexagésimo tercero |
64º. | Rukaaj rukajk’ahl | Sexagésimo cuarto |
65º. | Roo’ rukajk’ahl | Sexagésimo quinto |
66º. | Ruwaaq rukajk’ahl | Sexagésimo sexto |
67º. | Ruwuuq rukajk’ahl | Sexagésimo séptimo |
68º. | Ruwahxaaq rukajk’ahl | Sexagésimo octavo |
69º. | Rub’eleej rukajk’ahl | Sexagésimo noveno |
70º. | Rulaaj rukajk’ahl | Septuagésimo |
71º. | Rujunlaaj rukajk’ahl | Septuagésimo primero |
72º. | Rukab’laaj rukajk’ahl | Septuagésimo segundo |
73º. | Rooxlaaj rukajk’ahl | Septuagésimo tercero |
74º. | Rukajlaaj rukajk’ahl | Septuagésimo cuarto |
75º. | Ruho’laaj rukajk’ahl | Septuagésimo quinto |
76º. | Ruwaqlaaj rukajk’ahl | Septuagésimo sexto |
77º. | Ruwuqlaaj rukajk’ahl | Septuagésimo séptimo |
78º. | Ruwahxaqlaaj rukajk’ahl | Septuagésimo octavo |
79º. | Rub’elejlaaj rukajk’ahl | Septuagésimo noveno |
80º. | Rukajk’ahl | Octogésimo |
TUSB’AL | TUSAJL | B’IHAJL |
81º. | Peet ro’k’ahl | Octogésimo primero |
82º. | Rukab’ ro’k’ahl | Octogésimo segundo |
83º. | Roox ro’k’ahl | Octogésimo tercero |
84º. | Rukaaj ro’k’ahl | Octogésimo cuarto |
85º. | Roo’ ro’k’ahl | Octogésimo quinto |
85kyaj k’al jwe
|
127 qaq k’al wuq
|
86kyaj k’al qaq
|
128 qaq k’al wajxaq
|
87kyaj k’al wuq
|
129 qaq k’al b’elaj
|
88kyaj k’al wajxaq
|
130 qaq k’al laj
|
89kyaj k’al b’elaj
|
131 qaq k’al jun laj
|
90kyaj k’al laj
|
132 qaq k’al kab’e laj
|
91 kyaj k’al jun laj
|
133 qaq k’al oxe laj
|
92 kyaj k’al kab’e laj
|
134 qaq k’al kyaje laj
|
93kyaj k’al ox laj
|
135 qaq k’al jwe laj
|
94kyaje k’al kyaje laj
|
136 qaq k’al qaq laj
|
95kyaje k’al jwe laj
|
137 qaq k’al wuq laj
|
96 kyaje k’al qaq laj
|
138 qaq k’al wajxaq laj
|
97kyaj k’al wuq laj
|
139 qaq k’al b’elaj laj
|
98kyaj k’al wajxaq laj
|
140 wuq k’al
|
99kyaj k’al b’elaj laj
|
141 wuq k’al jun
|
100 jwe k’al
|
142 wuq k’al kab’e
|
101jwe k’al jun
|
143 wuq k’al oxe
|
102jwe k’al kab’
|
144 wuq k’al kyaje
|
103 jwe k’al ox
|
145 wuq k’al jwe
|
104 jwe k’al kyaje
|
146 wuq k’al qaq
|
105 jwe k’al jwe
|
147 wuq k’al wuq
|
106 jwe k’al qaq
|
148 wuq k’al wajxaq
|
107 jwe k’al wuq
|
149 wuq k’al b’elaj
|
108 jwe k’al wajxaq
|
150 wuq k’al laj
|
109 jwe k’al b’elaj
|
151 wuq k’al jun laj
|
110 jwe k’al laj
|
152 wuq k’al kab’e laj
|
111 jwe k’al jun laj
|
153 wuq k’al oxe laj
|
112 jwe k’al kab’ laj
|
154 wuq k’al kyaje laj
|
113 jwe k’al ox laj
|
155 wuq k’al jwe laj
|
114 jwe k’alkyaj laj
|
156 wuq k’al qaq laj
|
115 jwe k’al jwe laj
|
157 wuq k’al wuq laj
|
116 jwe k’al qaq laj
|
158 wuq k’al wajxaq laj
|
117 jwe k’al wuq laj
|
159 wuq k’al b’elaj laj
|
118 jwe k’al wajxaq laj
|
160 wajxaq k’al
|
119 jwe k’al b’elaj laj
|
161 wajxaq k’al jun
|
120 qaq k’al
|
162 wajxaq k’al kab’e
|
121 qaq k’al jun
|
163 wajxaq k’al oxe
|
122 qaq k’al kab’e
|
164 wajxaq k’al kyaje
|
123 qaq k’al oxe
|
165 wajxaq k’al jwe
|
124 qaq k’al kyaje
|
166 wajxaq k’al qaq
|
125 qaq k’al jwe
|
167 wajxaq k’al wuq
|
126 qaq k’al qaq
|
168 wajxaq k’al wajxaq
|
169 wajxaq k’al b’elaj
|
211 laj k’al jun laj
|
170 wajxaq k’al laj
|
212 laj k’al kab’e laj
|
171 wajxaq k’al jun laj
|
213 laj k’al oxe laj
|
172 wajxaq k’al kab’e laj
|
214 laj k’al kyaje laj
|
173 wajxaq k’al oxe laj
|
215 laj k’al jwe laj
|
174 wajxaq k’al kyaje laj
|
216 laj k’al qaq laj
|
175 wajxaq k’al jwe laj
|
217 laj k’al wuq laj
|
176 wajxaq k’al qaq laj
|
218 laj k’al wajxaq laj
|
177 wajxaq k’alwuq laj
|
219 laj k’al b’elaj laj
|
178 wajxaq k’al wajxaq laj
|
220 jun laj k’al
|
179 wajxaq k’al b’elaj laj
|
221 jun laj k’al jun
|
180 b’elaj k’al
|
222 jun laj k’al kab’e
|
181 b’elaj k’al jun
|
223 jun laj k’al oxe
|
182 b’elaj k’al kab’e
|
224 jun laj k’al kyaje
|
183 b’elaj k’al oxe
|
225 jun laj k’al jwe
|
184 b’elaj k’al kyaje
|
226 jun laj k’al qaq
|
185 b’elaj k’al jwe
|
227 jun laj k’al wuq
|
186 b’elaj k’al qaq
|
228 jun laj k’al wajxaq
|
187 b’elaj k’al wuq
|
229 jun laj k’al b’elaj
|
188 b’elaj k’al wajxaq
|
230 jun laj k’al laj
|
189 b’elaj k’al b’elaj
|
231 jun laj k’al jun laj
|
190 b’elaj k’al laj
|
232 jun laj k’al kab’ laj
|
191 b’elaj k’al jun laj
|
233 jun laj k’al ox laj
|
192 b’elaj k’al kab’e laj
|
234 jun laj k’alkyaje laj
|
193 b’elaj k’al oxe laj
|
235 jun laj k’al kwe laj
|
194 b’elaj k’al kyaje laj
|
236 jun laj k’al qaq laj
|
195 b’elaj k’al jwe laj
|
237 jun laj k’al wuq laj
|
196 b’elaj k’al qaq laj
|
238 jun laj k’al wajxaq laj
|
197 b’elaj k’al wuq laj
|
239 jun laj k’al b’elaj laj
|
198 b’elaj k’al wajxaq laj
|
240 kab’ laj k’al
|
199 b’elaj k’al b’elaj laj
|
241 kab’ laj k’al jun
|
200 laj k’al
|
242 kab’ laj k’al kab’e
|
201 laj k’al jun
|
243 kab’ laj k’al oxe
|
202 laj k’al kab’e
|
244 kab’ laj k’al kyaje
|
203 laj k’al oxe
|
245 kab’ laj k’al jwe
|
204 laj k’al kyaje
|
246 kab’ laj k’al qaq
|
205 laj k’al jwe
|
247 kab’ laj k’al wuq
|
206 laj k’al qaq
|
248 kab’ laj k’al wajxaq
|
207 laj k’al wuq
|
249 kab’ laj k’al b’elaj
|
208 laj k’al wajxaq
|
250 kab’ laj k’al laj
|
209 laj k’al b’elaj
|
251 kab’ laj k’al jun laj
|
210 laj k’al laj
|
252 kab’ laj k’al kab’e laj
|
253 kab’ laj k’al oxe laj
|
295 kyaj k’al jwe laj
|
254 kab’ laj k’al kyaje laj
|
296 kyaj k’a qaq laj
|
255 kab’ laj k’al jwe laj
|
297 kyaj k’al wuq laj
|
256 kab’ laj k’al qaq laj
|
298 kyaj k’al wajxaq laj
|
257 kab’ laj k’al wuq laj
|
299 kyaj k’al b’elaj laj
|
258 kab’ laj k’alwajxaq laj
|
300 jwe laj k’al
|
259 kab’ laj k’al b’elaj laj
|
301 jwe laj k’al jun
|
260 ox laj k’al
|
302 jwe laj k’al kab’e
|
261 ox laj k’al jun
|
303 jwe laj k’al oxe
|
262 ox laj k’al kab’e
|
304 jwe laj k’al kyaje
|
263 ox laj k’al oxe
|
305 jwe laj k’al jwe
|
264 ox laj k’al kyaje
|
306 jwe laj k’al qaq
|
265 ox laj k’al jwe
|
307 jwe laj k’al wuq
|
266 ox laj k’al qaq
|
308 jwe laj k’al wajxaq
|
267 ox laj k’al wuq
|
309 jwe laj k’al b’elaj
|
268 ox laj k’al wajxaq
|
310 jwe laj k’al laj
|
269 ox laj k’al b’elaj
|
311 jwe laj k’al jun laj
|
270 ox laj k’al laj
|
312 jwe laj k’al kab’e laj
|
271 ox laj k’al jun laj
|
313 jwe laj k’al oxe laj
|
272 ox laj k’al kab’ laj
|
314 jwe laj k’al kyaje laj
|
273 ox laj k’al ox laj
|
315 jwe laj k’a jwe laj
|
274 ox laj k’al kyaj laj
|
316 jwe laj k’al qaq laj
|
275 ox laj k’aljwe laj
|
317 jwe laj k’al wuq laj
|
276 ox laj k’al qaq laj
|
318 jwe laj k’al wajxaq laj
|
277 ox laj k’al wuq laj
|
319 jwe laj k’al b’elaj laj
|
278 ox laj k’al wajxaq laj
|
320 qaq laj k’al
|
279 ox laj k’al b’elaj laj
|
321 qaq laj k’al jun
|
280 kyaj k’al
|
322 qaq laj k’al kab’e
|
281 kyaj k’al jun
|
323 qaq laj k’al oxe
|
282 kyaj k’al kab’e
|
324 qaq laj k’al kyaje
|
283 kyaj k’al oxe
|
325 qaq laj k’al jwe
|
284 kyaj k’al kyaje
|
326 qaq laj k’al qaq
|
285 kyaj k’al jwe
|
327 qaq laj k’al wuq
|
286 kyaj k’al qaq
|
328 qaq laj k’al wajxaq
|
287 kyaj k’al wuq
|
329 qaq laj k’al b’elaj
|
288 kyaj k’al wajxaq
|
330 qaq laj k’al laj
|
289 kyaj k’al b’elaj
|
331 qaq laj k’al jun laj
|
290 kyaj k’al laj
|
332 qaq laj k’al kab’e laj
|
291 kyaj k’al jun laj
|
333 qaq laj k’al oxe laj
|
292 kyaj k’al kab’e laj
|
334 qaq laj k’al kyaje laj
|
293 kyaj k’al oxe laj
|
335 qaq laj k’al jwe laj
|
294 kyaj k’al kyaje laj
|
336 qaq laj k’al qaq laj
|
337 qaq laj k’al wuq laj
|
379 wajxaq laj k’al b’elaj laj
|
338 qaq laj k’al wajxaq laj
|
380 b’elaj laj k’al
|
339 qaq laj k’al b’elaj laj
|
381 b’elaj laj k’al jun
|
34 0 wuq laj k’al
|
382 b’elaj laj k’al kab’e
|
341 wuq laj k’al jun
|
383 b’elaj laj k’al oxe
|
342 wuq laj k’al kab’e
|
384 b’elaj laj k’al kyaje
|
343 wuq laj k’al oxe
|
385 b’elaj laj k’al jwe
|
344 wuq laj k’al kyaje
|
386 b’elaj laj k’al qaq
|
345 wuq laj k’al jwe
|
387 b’elaj laj k’al wuq
|
346 wuq laj k’al qaq
|
388 b’elaj laj k’al wajxaq
|
347 wuq laj k’al wuq
|
389 b’elaj laj k’al b’elaj
|
348 wuq laj k’al wajxaq
|
390 b’elaj laj k’al laj
|
349 wuq laj k’al b’elaj
|
391 b’elaj laj k’al jun laj
|
350 wuq laj k’al laj
|
392 b’elaj laj k’al kab’e laj
|
351 wuq laj k’al jun laj
|
393 b’elaj laj k’al oxe laj
|
352 wuq laj k’al kab’e laj
|
394 b’elaj laj k’al kyaje laj
|
353 wuq laj k’al oxe laj
|
395 b’elaj laj k’al jwe laj
|
354 wuq laj k’al kyaje laj
|
396 b’elaj laj k’al qaq laj
|
355 wuq laj k’al jwe laj
|
397 b’elaj laj k’al wuq laj
|
356 wuq laj k’al qaq laj
|
398 b’elaj laj k’al wajxaq laj
|
357 wuq laj k’al wuq laj
|
399 b’elaj laj k’alb’elaj laj
|
358 wuq laj k’al wajxaq laj
|
400 jun q’o’
|
359 wuq laj k’al b’elaj laj
|
401 jun q’o’ jun
|
360 wajxaq laj k’al
|
402 jun q’o’ kab’e
|
361 wajxaq laj k’al jun
|
403 jun q’o’ oxe
|
362 wajxaq laj k’al kab’e
|
404 jun q’o’ kyaje
|
363 wajxaq laj k’al oxe
|
405 jun q’o’ jwe
|
364 wajxaq laj k’al kyaje
|
406 jun q’o’ qaq
|
365 wajxaq laj k’al jwe
|
407 jun q’o’ wuq
|
366 wajxaq laj k’al qaq
|
408 jun q’o’ wajxaq
|
367 wajxaq laj k’al wuq
|
409 jun q’o’ b’elaj
|
368 wajxaq laj k’al wajxaq
|
410 jun q’o’ laj
|
369 wajxaq laj k’al b’elaj
|
411 jun q’o’ jun laj
|
370 wajxaq laj k’al laj
|
412 jun q’o’ kab’e laj
|
371 wajxaq laj k’al jun laj
|
413 jun q’o’ oxe laj
|
372 wajxaq laj k’al kab’e laj
|
414 jun q’o’ kyaje laj
|
373 wajxaq laj k’al oxe laj
|
415 jun q’o’ jwe laj
|
374 wajxaq laj k’al kyaje laj
|
416 jun q’o’ qaq laj
|
375 wajxaq laj k’al jwe laj
|
417 jun q’o’ wuq laj
|
376 wajxaq laj k’al qaq laj
|
418 jun q’o’ wajxaq laj
|
377 wajxaq laj k’al wuq laj
|
419 jun q’o’ b’elaj laj
|
378 wajxaq laj k’al wajxaq laj
|
420 jun q’o’ jun k’al
|
421 jun q’o’ jun k’al jun
|
463 jun q’o’ ox laj k’al oxe
|
422 jun q’o’ jun k’al kab’e
|
464 jun q’o’ ox laj k’al kyaje
|
423 jun q’o’ jun k’al oxe
|
465 jun q’o’ ox laj k’al jwe
|
424 jun q’o’ jun k’al kyaje
|
466 jun q’o’ ox laj k’al qaq
|
425 jun q’o’ jun k’al jwe
|
467 jun q’o’ ox laj k’al wuq
|
426 jun q’o’ jun k’al qaq
|
468 jun q’o’ ox laj k’al wajxaq
|
427 jun q’o’ jun k’al wuq
|
469 jun q’o’ ox laj k’al b’elaj
|
428 jun q’o’ jun k’al wajxaq
|
470 jun q’o’ ox laj k’al laj
|
429 jun q’o’ jun k’al b’elaj
|
471 jun q’o’ ox laj k’al jun laj
|
430 jun q’o’ jun k’al laj
|
472 jun q’o’ ox laj k’al kab’ laj
|
431 jun q’o’ jun k’al jun laj
|
473 jun q’o’ ox laj k’al oxe laj
|
432 jun q’o’ jun k’al kab’e laj
|
474 jun q’o’ ox laj k’al kyaje laj
|
433 jun q’o’ jun k’al oxe laj
|
475 jun q’o’ ox laj k’al jwe laj
|
434 jun q’o’ jun k’al kyaje laj
|
476 jun q’o’ ox laj k’al qaq laj
|
435 jun q’o’ jun k’al jwe laj
|
477 jun q’o’ ox laj k’al wuq laj
|
436 jun q’o’ jun k’al qaq laj
|
478 jun q’o’ ox laj k’al wajxaq laj
|
437 jun q’o’ jun k’al wuq laj
|
479 jun q’o’ ox laj k’al b’elaj laj
|
438 jun q’o’ jun k’al wajxaq laj
|
480 jun q’o’ kyaj laj k’al
|
439 jun q’o’ jun k’al b’elaj laj
|
481 jun q’o’ kyaj laj k’al jun
|
440 jun q’o’ kab’ k’al
|
482 jun q’o’ kyaj laj k’al kab’e
|
441 jun q’o’ kab’ k’al jun
|
483 jun q’o’ kyaj laj k’al oxe
|
442 jun q’o’ kab’ k’al kab’e
|
484 jun q’o’ kyaj laj k’al kyaje
|
443 jun q’o’ kab’ k’al oxe
|
485 jun q’o’ kyaj laj k’al jwe
|
444 jun q’o’ kab’ k’al kyaje
|
486 jun q’o’ kyaj laj k’al qaq
|
445 jun q’o’ kab’ k’al jwe
|
487 jun q’o’ kyaj laj k’al wuq
|
446 jun q’o’ kab’ k’al qaq
|
488 jun q’o’ kyaj laj k’al wajxaq
|
447 jun q’o’ kab’ k’al wuq
|
489 jun q’o’ kyaj laj k’al b’elaj
|
448 jun q’o’ kab’ k’al wajxaq
|
490 jun q’o’ kyaj laj k’al laj
|
449 jun q’o’ kab’ k’al b’elaj
|
491 jun q’o’ kyaj laj k’al jun laj
|
450 jun q’o’ kab’ k’al laj
|
492 jun q’o’ kyaj laj k’al kab’ laj
|
451 jun q’o’ kab’ k’al jun laj
|
493 jun q’o’ kyaj laj k’al ox laj
|
452 jun q’o’ kab’ k’al kab’e laj
|
494 jun q’o’ kyaj laj k’al kyaj laj
|
453 jun q’o’ kab’ k’al oxe laj
|
495 jun q’o’ kyaj laj k’al jwe laj
|
454 jun q’o’ kab’ k’al kyaje laj
|
496 jun q’o’ kyaj laj k’al qaq laj
|
455 jun q’o’ kab’ k’al jwe laj
|
497 jun q’o’ kyaj laj k’al wuq laj
|
456 jun q’o’ kab’ k’al qaq laj
|
498 jun q’o’ kyaj laj k’al wajxaq laj
|
457 jun q’o’ kab’ k’al wuq laj
|
499 jun q’o’ kyaj laj k’alb’elaj laj
|
458 jun q’o’ kab’ k’al wajxaq laj
|
500 jun q’o’ jwe k’al
|
459 jun q’o’ kab’ k’al b’elaj laj
| |
460 jun q’o’ ox laj k’al
| |
461 jun q’o’ ox laj k’al jun
| |
462 jun q’o’ ox laj k’al kab’e
|
FRUTAS EN POQOMCHÌ
![]() |
Etnia Poqomchí![]()
Los Poqomchíes, igual que los Poqomames, son descendientes de un mismo tronco: los "nim poqom".La expansión de los achies fue la causa principal de que se dispersaran los "nim poqom". Es probable que los poqom dominaran el centro de Guatemala unos 20 siglos antes de la época formativa de Kaminal Juyú. En el siglo XVI, el territorio poqomchi era tan grande que abarcaba desde San Cristóbal Verapaz hasta Panzos, y desde Chamá a Santa Ana, Peten. Los 94,714 Poqomchíes hablantes se ubican en áreas de 5 municipios de Alta Verapaz, en uno de Baja Verapaz y en parte de Uspantán, Quiche. En conjunto, este idioma es el materno del 4% de los indígenas guatemaltecos. San Cristóbal Verapaz y Tactic, Alta Verapaz, son los pueblos mas desarrollados del territorio poqomchi". En San Cristóbal, la Semana Santa se celebra con esplendor. La iglesia católica del lugar es de tipo colonial y esta erigida sobre un centro ceremonial maya. En Tactic, resalta la elaboración de tejidos en telares de cintura, así como las artesanías en plata. Tamahú, tambien en Alta Verapaz, es uno de los lugares menos desarrollados. De esa región destacan las telas, en particular el huipil rojo encendido. Los Poqomchíes son hábiles para los trabajadores manuales y dan forma al barro, plata y madera. Muchos Poqomchíes se ganan la vida en labores de artesanías en cerámica, elaboración de instrumentos musicales en madera y en platería. También se dedican a labrar la tierra. En las regiones resaltan los narradores tradicionales, conocidos como "Aj q"oral re"najtiir laj b"anooj". Son ancianos muy respetados, por la versatilidad de sus relatos y sus vastos conocimientos.Una de las principales leyendas es la del Pozo Vivo, en Tactic. Según los ancianos, en tiempos pasados una bella mujer cayó al pozo no pudo salir porque "El Espíritu del Agua" se enamoró de ella. Desde entonces, el pozo parece estar en ebullición y se ha convertido en atractivo turístico.Departamentos que habitan, Alta Verapaz, (cinco municipios), Baja Verapaz y Quiche (un municipio cada uno). EducaciónIdiomapoqomchi..blogspot.com: Sólo los niños de preprimaria tienen acceso a educación simultánea en español poqomchi. El traje típico de las mujeres de la etnia poqomchi es muy vistoso y colorido.
|
Nada
ResponderEliminar